Samsun / Vezirköprü

Vezirköprü ilçesinin kimler tarafından ve ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmemekle beraber ilk defa Hititlerin bir eyaleti olarak kurulduğu tahmin edilmektedir. M.Ö. 1200 yıllarında batıdan gelen Frigyalıların akınlarıyla yıkılan Hitit devletlerinden sonra bu havali Frigya hakimiyeti ve Paflagonya idaresine girmiştir. Hamit SADİ Türk Yurdu Mecmuasında 'Anadolu'dan Geçen Transit Yollar adlı yazısında, tarih öncesi çağlarda Irak'ı Karadeniz'e bağlayan (Ninova-Sinop) transit yolundan bahsederken bu güzergahın tayinini gösteren tahminlerinde ve makalesinde ilaveten eklediği haritasında çizdiği transit yolun Sinop'a geçerken Köprü kazasının adı geçmektedir ve eski Yunan coğrafyacılarının Yeşilırmak ile Kızılırmak arasındaki saha ile Sinop'a kadar kadar olan sahil noktasına 'Asurya' demelerinin sebebi bu mıntıkanın caddesinin müntehası olması eski çağlarda Karadeniz'in bu kısmındaki yerleşimin Sinop olduğu da yazarın tespitleri arasındadır.

Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde (c: 4, s: 402) Köprü kasabasının asırlar sonraki halinden bahsederken Sinop'un Köprü'nün iskelesi olduğundan Köprü ve Sinop arasında Boyabat kazasından geçen çok eski bir yoldan bahsetmektedir. Yine Evliya Çelebi Seyahatnamesinde (c: 2, s: 400) ve Abdizade Hüseyin Hüsameddin'in Amasya Tarihi (c: 1) adlı eserinde Köprü'nün Antik dönemlerdeki adının ŞİN olduğu, bu kelimenin AMERİKEN kavmi lisanında köprü manasına geldiği belirtilmektedir.

M.Ö. 330 yılında İskender'in istilasıyla harap olan şehir Sezar'ın Anadolu istilasından sonra yeniden kurulmuş, Bizanslılar zamanında Fezimon ve Teoklio-Dioplis adlarıyla anılmıştır. Büyük Selçuklu Devleti ve Bizanslılar arasında geçen mücadeleler sırasında tekrar tahrip olan şehir Malazgirt muharebesinden sonra Danişmendlilerin eline geçmiş, Selçuklu Sultanı Mesud'un şehri Danişmendlilerden almasından sonra Sultan Mesud tarafından 1160 yılında Gedekara kasabası adıyla yeni baştan kurulmuştur. Tarih boyunca bir çok olaylara sahne olan ve zaman zaman yıkılıp yeniden kurulan kasaba Köprülü Mehmet Paşa zamanında bugünkü halini alarak Vezirköprü ismini aldı. Evliya Çelebi'ye göre Vezirköprü o zamanlar şehzade ve paşaların sayfiye yeri halinde idi.

Vezirköprü ilçesi daha sonra Celali çeteleri tarafından tahrip edilmiş, şehri sık sık basan eşkıya çetelerinden korunmak için halk Taşkale ve Toprakkale isimleri verdikleri kaleleri yaparak sığınmışlardır. Bu kalelerin yerinde bu gün mahalleler kurulmuştur. Köprülü Mehmet Paşanın tamirleriyle ayağa kalkan şehir idari bakımdan Sivas Beylerbeyliğine bağlı Amasya Mutasarrıflığı içinde iken 1925 yılına kadar Amasya'ya bağlı bir ilçeydi. 1925 yılından itibaren ise Samsun iline bağlı ilçe merkezi haline gelmiştir.


kelebek
kelebek script